گیجی و سرگیجه در افراد مسن

شیوع سرگیجه در افراد مسن بسیار بالا می باشد. علائم سرگیجه و احساس گیجی یکی از شایع ترین شکایات در میان افراد مسن است، به طوری که حدود ۲۵ درصد از افراد بالای ۷۲ سال گزارش می کنند که دچار عدم تعادل یا بی ثباتی هستند.

سرگیجه در افراد مسن

علل سرگیجه در افراد مسن

اختلال گوش داخلی و گردن که مرتبط با سن است از دلایل اصلی سرگیجه در افراد مسن می باشد. متاسفانه، افزایش خطر سرگیجه در سالمندان همزمان با کاهش عملکرد تعادل و عضلات وضعیتی بدن است، بنابراین افراد مسنی که علائم سرگیجه دارند بیشتر از افراد جوان‌ احتمال افتادن دارند. از آنجایی که زمین خوردن علت مهم و شایع بستری شدن در بیمارستان و مرگ تصادفی در سالمندان است، بنابراین ضروری است که فوراٌ علائم سرگیجه برطرف گردد.

سرگیجه اصطلاحی است که می تواند شامل سبکی سر،گیجی، سرگیجه (چرخش)، ترس و عدم تعادل باشد. اگر دوره‌های سرگیجه را تجربه می‌کنید، سعی کنید احساس و تجربه خود را به دقت برای پزشک خود شرح دهید تا بتواند تشخیص دقیقی بدهد.

سیستم دهلیزی چیست؟

در طول زندگی، ما به سیستم دهلیزی که واقع در گوش داخلی می باشد، برای کمک به حفظ تعادل خود تکیه می کنیم. سیستم دهلیزی بخشی از سیستم عصبی است که وظیفه دارد به مغز در مورد تعادل ما پیام عصبی بفرستد. هر بار که حرکت می کنید، سیستم دهلیزی شما اطلاعاتی در مورد سرعت، جهت و وضعیت کلی شما به مغزتان منتقل می کند تا بتواند حرکات بعدی شما را هماهنگ کند و شما را با خیال راحت در مسیری که می خواهید حرکت کنید حفظ کند. اگر سیستم دهلیزی مختل شود، تعادل شما دچار مشکل شده و علائم سرگیجه را تجربه خواهید کرد.

بسیاری از ما فقط از جنبه شنوایی به گوش خود فکر می کنیم، اما در واقع گوش ها نقش مهمی در حفظ وضعیت و تعادل دارند. گوش سه قسمت دارد:

• گوش خارجی که شامل لاله گوش و کانال گوش است.
•  گوش میانی که شامل پرده گوش، استخوانچه های گوش و شیپور استاش (جهت کنترل فشار در دو سمت پرده گوش) می باشد.
• گوش داخلی که شامل حلزون گوش، لابیرنت دستگاه دهلیزی و مجاری نیم دایره ای است.

آناتومی گوش

لابیرنت گوش داخلی یا سیستم دهلیزی مسئول کنترل حرکت چشم، ثابت نگه داشتن سر، تشخیص موقعیت بدن و سپس انتقال این اطلاعات به مغز است. دو حسگر مهم تعادل در گوش داخلی وجود دارد:

• مجاری نیم دایره ای: سه مجرای نیم دایره ای پر از مایع در هر گوش داخلی وجود دارد که وظیفه ارائه اطلاعات چرخشی به مغز را بر عهده دارند. مجاری نیم دایره ای به مغز می گویند که وقتی سر خود را تکان می دهیم یا سرمان را می چرخانیم، چشم ها را ثابت نگه دارد، سر را صاف روی شانه هایمان نگه دارد و وقتی از رختخواب بیرون می رویم، در خانه یا در اجتماع راه می رویم، ورزش می کنیم و یا فعالیت های پیچیده تر انجام می دهیم، تعادل را کنترل کند. اختلال عملکرد در مجاری نیم دایره ای اغلب باعث سرگیجه می شود، که به عنوان یک احساس چرخش حتی زمانی که حرکت نمی کنید تجربه می شود.

• اندام‌های اتولیتی: هر گوش داخلی دارای مجموعه‌ای از اندام‌های اتولیتی است که به آنها اوتریکول و ساکول گفته می‌شود که اطلاعاتی در مورد حرکت خطی ما (به جلو/عقب، بالا/پایین، چپ/راست) ارائه می‌کند. اندام‌های اتولیت توسط یک غشای ژلاتینی پوشیده شده‌اند که کریستال‌های کربنات کلسیم سنگینی در آن تعبیه شده است. هنگامی که سر خود را حرکت میدهید، کریستال ها سلول های مویی (حسگرهای حرکت) را که به اندام های اتولیتی متصل هستند خم می کنند که اطلاعات مربوط به حرکات خطی را به مغز میفرستند. اگر این کریستال ها از غشای ژلاتینی جدا شوند، می توانند آزادانه شناور شوند و وارد مجاری نیم دایره شوند و باعث اختلال در عملکرد مجاری نیم دایره ای گوش داخلی شوند (بیماری BPPV). این می تواند منجر به احساس سرگیجه شود و باعث عدم تعادل و حتی افتادن در بیماران مسن شود.

اندام های اتولیتی

مراکز تعادل در مغز اطلاعاتی را از سیستم دهلیزی دریافت می کند و آن را با سایر اطلاعات حسی (بینایی، لامسه) برای کنترل تعادل ادغام می کند. به عنوان مثال، هنگامی که در حال راه رفتن هستید، سیستم دهلیزی (مجاری نیم دایره ای و اندام های اتولیتی) اطلاعاتی در مورد جهت گیری و حرکت شما به مغز شما ارسال می کند. مغز شما همچنین در مورد آنچه می بینید و اینکه آیا زمینی که روی آن راه می روید صاف و پایدار است یا خیر، اطلاعاتی دریافت می کند. همه این اطلاعات به مغز کمک می کند تا در هنگام انجام فعالیت های مختلف، مانند بلند شدن از رختخواب و راه رفتن در خیابان، ایمن ترین راه را انتخاب کند.

در حالی که سرگیجه و عدم تعادل می تواند ناشی از اختلال در عملکرد مراکز تعادل در مغز باشد، سیستم دهلیزی محیطی و گردن (ستون فقرات گردنی) اکثر موارد سرگیجه های غیرقابل توضیح را تشکیل می دهند. هنگامی که سیستم دهلیزی به طور طبیعی کار می کند، به مغز شما می گوید که شما نسبت به گرانش در چه وضعیتی قرار دارید. همچنین، زمانی که گردن سالم است، به حرکت طبیعی سر اجازه می دهد تا حسگرهای تعادل به راحتی حرکت را حس کنند. اگر یکی یا هر دوی این سیستم ها ( سیستم دهلیزی و ستون فقرات گردنی) مختل شود، منجر به ایجاد بی ثباتی و علائم سرگیجه در فرد مسن می شود.

علل اصلی علائم سرگیجه در افراد مسن چیست؟

بی پی پی وی (BPPV)

شایع ترین علت سرگیجه در افراد مسن، سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) است که برخی مواقع به آن جابجایی مایع گوش نیز گفته می شود. بی پی پی وی زمانی ایجاد می‌شود که کریستال‌های کربنات کلسیم در اندام‌های اوتولیتی گوش داخلی از غشای ژلاتینی که معمولاً آنها را در جای خود نگه می‌دارد جدا شوند. هنگامی که این کریستال‌ها شناور می‌شوند، می‌توانند به اشتباه سلول‌های مویی (حسگرهای حرکت) را در مجاری نیم‌دایره‌ای تحریک کنند و در نتیجه زمانی که موقعیت سر یا بدن خود را تغییر می‌دهید، یک احساس کوتاه و اغلب شدید سرگیجه ایجاد می‌شود.

بسیاری از افراد مبتلا به BPPV هنگامی که سر خود را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهند یا زمانی که در رختخواب دراز می‌کشند و غلت می‌زنند، علائم سرگیجه را تجربه می‌کنند. سرگیجه معمولاً در عرض ۱۵ تا ۲۰ ثانیه برطرف می شود (کمتر از یک دقیقه). بی پی پی وی همچنین ممکن است باعث تهوع/استفراغ، نیستاگموس (حرکات سریع و غیرارادی چشم)، احساس سبکی سر و احساس غش شود.

اختلال ستون فقرات

دومین علت شایع سرگیجه در افراد مسن، انحطاط پیشرونده ستون فقرات، به ویژه ستون فقرات گردنی است. وقتی گردن شما به دلیل سیر طبیعی پیری و/یا به دلیل آرتروز تحلیل می‌رود، به راحتی حرکت نمی‌کند و می‌تواند پیام‌های خطایی در مورد موقعیت سر به مغز ارسال کند. هنگامی که بین آنچه حسگرهای گردن شما می گویند و بینایی و سیستم دهلیزی شما حس می کند، ناهماهنگی حسی وجود دارد، پیامد آن علائم سرگیجه، به ویژه عدم تعادل است که می تواند منجر به زمین خوردن شود.

اختلال ستون فقرات دومین عامل شایع سرگیجه در افراد مسن

افت فشار خون

تنظیم غیرطبیعی فشار خون در میان افراد مسن شایع است. افت فشار خون ارتواستاتیک (یا وضعیتی) ناشی از فشار خون پایین است و سرگیجه یکی از علائم کلیدی است. اگر تا به حال خیلی سریع بلند شده اید و احساس گیجی یا سبکی سر کرده اید، افت فشار خون ارتواستاتیک را تجربه کرده اید. این حمله های سرگیجه و گیجی معمولا در عرض چند ثانیه تمام می شوند.

اضطراب

اضطراب و سایر اختلالات سلامت روان می تواند باعث سرگیجه شود. این امر به ویژه به افراد مسن مرتبط است، زیرا اگر آنها نگران از دست دادن تعادل خود باشند، ممکن است خطر سرگیجه و افتادن را افزایش دهند.

عوارض دارویی

در نهایت، بسیاری از داروها به عنوان یک عارضه جانبی باعث سرگیجه در افراد مسن می شوند. مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های بتا و مسدودکننده‌های کانال کلسیم، داروهای رایج فشار خون هستند که برای بیماران مسن تجویز می‌شوند. علاوه بر این، اگر چندین دارو مصرف می کنید، با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که هیچ تداخل دارویی وجود ندارد که باعث سرگیجه شما شود.

چه چیزی به سرگیجه در افراد مسن کمک می کند؟

ممکن است نتوان به طور کامل از همه موارد سرگیجه اجتناب کرد، اما تکنیک هایی برای کاهش یا جلوگیری از سرگیجه در افراد مسن وجود دارد، از جمله:

• موقعیت سر یا بدن خود را به طور ناگهانی تغییر ندهید. به عنوان مثال، به جای بلند شدن فوری از رختخواب، یک یا دو دقیقه قبل از ایستادن روی تخت بنشینید. 
• هنگامی که بلند می شوید، مطمئن شوید که چیزی دارید که بتوانید به آن تکیه کنید.
•  کم آبی بدن می تواند باعث سرگیجه شود، بنابراین مقدار زیادی آب بنوشید.

افرادی که دچار سرگیجه می شوند باید محل امنی برای ایستادن، نشستن یا در صورت لزوم درازکشیدن پیدا کنند و تا پایان آن بی حرکت بمانند. توصیه می شود هر فردی که در اثر سرگیجه زمین خورده است به پزشک خود مراجعه کند تا آسیب سر یا آسیب های دیگر را بررسی کند.

درمان سرگیجه در افراد مسن

اگرچه درمان سرگیجه بسته به علت آن ممکن است تا حدودی متفاوت باشد، یک گزینه درمانی وجود دارد که نشان داده شده است به طور قابل توجهی سرگیجه و احساس گیجی را کاهش می دهد یا حتی آن را از بین می برد، درمان توانبخشی دهلیزی (VRT) است. توانبخشی دهلیزی یک استراتژی مبتنی بر شواهد است که از تمریناتی برای کاهش علائم سرگیجه و بهبود تعادل و وضعیت بدن استفاده می کند. نتیجه ی آن بهبود عملکرد کلی، استقلال فرد در راه رفتن و انجام کارها و کاهش خطر افتادن است.

شایع ترین علت سرگیجه در افراد مسن، یعنی سرگیجه از نوع BPPV، به خوبی به VRT پاسخ می دهد. ادیولوژیست (شنوایی شناس) مانورهای تغییر موقعیت ویژه و ماهرانه ای را انجام خواهند داد که کریستال های جداشده گوش داخلی را به جایی که از آن آمده اند، یعنی اندام اتولیت برمی گرداند، که از فعال کردن نامناسب مجاری نیم دایره ای گوش داخلی جلوگیری می کند.

VRT همچنین می تواند به طور قابل توجهی به بیماران مبتلا به درد و سفتی گردن و گیجی همراه با حرکت محدود در ستون فقرات که علائم سرگیجه و گیجی، به ویژه عدم تعادل را ایجاد می کند، کمک کند. استفاده از تکنیک‌های درمان دستی، حرکت دادن مفاصل و استفاده از روش‌هایی مانند  لیزر، طب سوزنی (در برخی از ایالت‌ها)، برق و سونوگرافی می‌تواند تحرک گردن و ستون فقرات را بهبود بخشد و به رفع علائم سرگیجه کمک کند.

آیا داروها می توانند احساس گیجی و سرگیجه را در افراد مسن بهبود ببخشند؟

در بیشتر موارد، زمانی که این علائم مرتبط با سیستم دهلیزی یا ستون فقرات گردنی است، هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند شدت یا تکرار سرگیجه را کاهش دهد. با این حال، می توان از داروها برای کمک به حالت تهوعی که در طول حمله سرگیجه ایجاد می شود و درد و اسپاسمی که  در گردن و ستون فقرات رخ می دهد استفاده کرد.

نقش تفاوت های جنسیتی در سرگیجه سالمندان

زنان در طول زندگی نسبت به مردان در معرض خطر بیشتری برای تجربه علائم سرگیجه هستند و افراد مسن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. چندین دلیل بالقوه برای این اختلاف جنسیتی وجود دارد، از جمله افزایش شیوع اضطراب و سایر اختلالات سلامت روان در زنان. بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی گزارش می دهند که علائم گیجی مانند سرگیجه یا بی ثباتی را در طول یک حمله اضطراب تجربه می کنند.

احتمال وقوع سرگیجه در زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند است

یکی دیگر از دلایل بروز بیشتر علائم سرگیجه در زنان این واقعیت است که آنها اغلب میگرن را تجربه می کنند. میگرن دهلیزی نوعی میگرن است که با علائم سرگیجه همراه است و ممکن است حمله ها حتی بدون سردرد نیز رخ دهند. علت میگرن دهلیزی به خوبی شناخته نشده است و درمان اغلب داروهایی است که نتایج نسبتا خوبی دارند. نشان داده شده است که VRT (توانبخشی دهلیزی) سرگیجه مربوط به میگرن دهلیزی را کاهش می دهد.

سرگیجه و حالت تهوع از علائم سرگیجه

حالت تهوع یکی از علائم رایج سرگیجه است. بیماری BPPV، شایع ترین شکل سرگیجه، اغلب با حالت تهوع و استفراغ همراه است. علاوه بر این، میگرن دهلیزی اغلب باعث حالت تهوع می شود.

سایر علل بالقوه علائم تهوع همراه با سرگیجه عبارتند از قند خون پایین، دیابت، مسمومیت غذایی، ویروس ها و عفونت های معده، اختلال عملکرد کبد، سکته مغزی و مشکلات عصبی. علاوه بر این، تداخلات دارویی، الکل و داروهای تفریحی ممکن است باعث سرگیجه و حالت تهوع شود.

بیماری حرکت توصیف دیگری از حالت تهوع است که با علائم سرگیجه همراه است. افراد مسن ممکن است در معرض خطر بالاتری برای تجربه بیماری حرکت باشند که به دلیل تخریب اندام‌های اتولیت ایجاد می‌شود. اگر سالمندان اخیراً مستعد ابتلا به BPPV و بیماری حرکت شده‌اند، هنگام خم شدن برای برداشتن اشیاء از روی زمین باید بسیار احتیاط کنند.

برای مشاوره و گرفتن وقت قبلی از متخصصین کلینیک رزنتال، با شماره تماس 09120481695 و یا 88703688 داخلی 451 تماس حاصل فرمایید. 

برای آگاهی از منبع مطالب فوق اینجا کلیک نمایید